Yazar "Pala, Osman" seçeneğine göre listele
Listeleniyor 1 - 20 / 30
Sayfa Başına Sonuç
Sıralama seçenekleri
Öğe Assessment of the social progress on European Union by logarithmic decomposition of criteria importance(Pergamon-Elsevier Science Ltd, 2024) Pala, OsmanSocial progress is a hot topic in our rapidly developing world. Scales with different perspectives are being developed to measure the social progress of countries. One of the prominent is the SPI (Social Progress Index). The EU (European Union) has a structure with powerful interaction and recently expanding. The member countries must have a similar level of social progress to adapt to each other and for the healthy functioning of the union. Therefore this study aims to provide a clustering structure of countries in terms of social progress and evaluate member states via the MCDM (Multi-Criteria Decision-Making) perspective. In this study there are three phases. First, the k-means algorithm was used to group EU member states that are similar in terms of social progress. Second, a novel LODECI (LOgarithmic DEcomposition Of Criteria Importance) method depending on contrast intensity assesses the criteria weights. Last, a novel hybrid CoCoSo-L (Combined Compromise Solution with LODECI) proposed to rank member countries. According to the results, while the social development level of former members and northern countries are higher, the level of new members and southern countries are lower.Öğe BIST inşaat endeksinde bütünleşik CCSD-COCOSO tabanlı finansal performans analizi(Afyon Kocatepe Üniversitesi, 2021) Pala, OsmanFinansal performans, işletmelerin gelecekleri hakkında fikir verebilecek başlıca göstergelerden biridir. İşletmeler için finansal performans analizi sonuçları, sektörel bazda nerede olduklarını ve ayrıca ne yapmaları ile ne yapmamaları gerektiğini gösteren değerli işaretleri barındırır. Bu nedenle her bir işletme için finansal performans analizi bulunduğu sektör bağlamında çok önemlidir. Bu çalışmada BIST İnşaat endeksi işletmelerinin finansal performansı mali tablolardan elde edilen finansal oranlar üzerinden analiz edilmiştir. Türkiye’de inşaat sektörünün önemi, diğer sektörlerin kalkınmasına etkisi ve oluşturduğu istihdamın büyüklüğü açısından oldukça büyüktür. Dolayısıyla bu sektörde yer alan işletmelerin performans düzeylerinin yüksekliği ekonomiyi doğrudan etkilemektedir. Çalışmada çok kriterli karar verme yöntemlerinden CCSD ile kriterler olarak kullanılan finansal oranların önem dereceleri hesaplanmış ve farklı yaklaşımları birlikte kullanan COCOSO metodu ile işletmeler 2019 ve 2020 dönemleri için finansal performans yönünden sıralanmıştır. Bu çalışmada her ikisi de ayrı ayrı çok etkili olan bu iki yöntem ilk defa birlikte kullanılmıştır. Öte yandan finansal performans analizi pandemi dönemini de kapsamaktadır. Bu iki açıdan yapılan çalışmanın literatüre anlamlı katkı sağlayacağı düşünülmektedir.Öğe BIST perakende ticaret sektöründe MSY ve WSM tabanlı finansal başarı ölçümü ve duyarlılık analizi(Abant İzzet Baysal Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 2022) Pala, OsmanThe financial success measurement, which is carried out by examining the financial structures of the businesses as a result of their activities, within the sectors, indicates their current status and also guides their future plans. Evaluation of businesses together with their competitors under different factors can be seen as a Multi-Criteria Decision-Making problem. In the study, the financial success measurements of the companies in the BIST Retail Trade index covering the period of 2018-2021 were evaluated jointly with the MSY and WSM methods through the MCDM perspective based on the Current Ratio, Net Working Capital Ratio, Net Profit Margin, Equity Profitability Ratio, Asset Turnover, Current Asset Turnover, and Debt Ratio obtained from the balance sheets of the enterprises. With the sensitivity analysis developed for the WSM approach, an answer was sought to the question of how much improvement should be made in which factor in order for the enterprises to catch up with their competitors in the top ranks. According to the results, the inferences about which competitors can be surpassed by the improvements that each business will make on the basis of factors are provided with net numerical values. Optimization-based MSY was used to weight the factors in the study. With the WSM, the financial performances of the enterprises are listed. Advanced analyzes were performed with the sensitivity analysis designed to fit the max-min normalization and WSM. In this way, areas for future improvement have been effectively discovered specific to businesses. For example, while it was determined that the improvements to be made by the enterprises in some financial areas were unnecessary, the amount of improvement that should be targeted in some areas was determined precisely.Öğe BİST Sigorta endeksinde Critic ve Multimoosral tekniklerine dayalı finansal analiz(Dokuz Eylül Üniversitesi, 2022) Pala, OsmanFinancial performance analysis is seen as a measure of the efficiency of companies on a sectoral basis. The fact that companies are competitive is directly proportional to their financial success. Analysis performed by evaluating multiple financial ratios together can be named as Multi Criteria Decision Making problem in this context. Within the scope of the study, the financial performance analysis of the companies included in the BIST Insurance Index was performed. The importance values of financial ratios, which are frequently used in this field, have been prioritized by CRITIC, an objective evaluation approach. While profitability rates stand out in terms of importance in the results, it has been observed that values are close in terms of the evaluation period. The performance rankings of the companies were made with the MULTIMOOSRAL approach, which uses five different ranking approaches together. When the results of the financial performance analysis are evaluated collectively, it is observed that the efficiency of the proposed integrated approach is high.Öğe BIST turizm endeksinde yer alan firmaların Cilos ve Mairca tabanlı finansal performans analizi(2021) Pala, OsmanTurizm sektörü ülkemizin iktisadi kalkınmasında itici bir unsur olarak ön plana çıkmaktadır. Turizm sektörünün etkinliği bu sektörde faaliyet sunan firmaların finansal performansı ile doğrudan ilişkilidir. Öte yandan 2020 yılında etkileri görülen Covid-19 pandemisi sektörü derinden sarsmış ve kötü yönde etkilemiştir. Firmaların özellikle kriz dönemlerinde etkin finansal performansa sahip olmalarının önemi artmaktadır. Bu doğrultuda, çalışmada BIST turizm endeksinde yer alan firmaların 2016-2020 dönemleri boyunca sergilemiş oldukları finansal performanslar, CILOS ve MAIRCA, Çok Kriterli Karar Verme yöntemleri ile değerlendirilmiştir. 5 yıllık sürecin geneli için yapılan istatistiki testlerde en yüksek performansa sahip firma açısından diğerlerinin performansına oranla anlamlı farklılık ortaya çıkarken, aynı zamanda Covid-19 pandemisi döneminde de sıralamalar açısından diğer dönemlere göre istatistiki olarak farklılıklar elde edilmiştir. Anahtar Kelimeler: CILOS, MAIRCA, Finansal Performans, BIST, Turizm.Öğe Bulanık analı̇tı̇k hı̇yerarşı̇ prosesı̇ ve meslek seçı̇mı̇nde uygulanması(2016) Pala, OsmanGünümüzde bireylerin hayatlarında vereceği en önemli kararlardan birisi meslek seçimidir. Kararı etkileyen birden çok ve farklı ağırlıkta kriterlerin mevcut olması ve olası alternatiflerin zorlaştırmaktadır. Grup karar vermede, klasik çok kriterli karar verme metotlarının kişilerin öznel tercihlerini değerlendirmelere yansıtmadaki zorluklarını aşmak için geliştirilen Bulanık Analitik Hiyerarşi Prosesi, tercihleri bulanık sayılarla ifade ederek çok daha etkin çözümler sunmuştur. Bu çalışmanın amacı meslek seçiminde etkin olan faktörlerin belirlenmesi ve alternatiflerle olan ilişkilerinin ortaya konmasıdır. Bunun için Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Ekonometri Bölümü özelinde gelecek yıl mezun olacak öğrenciler ile bu çalışma gerçekleştirilmiştir. Tüm analizler AHP ve Bulanık AHP yöntemiyle yapılmış ve sonuçlar karşılaştırılmıştırÖğe Bulanık parçacık sürü optimizasyon yaklaşımı temelli kümeleme(2020) Pala, Osman; Aksaraylı, MehmetAynı özelliklere sahip gözlem noktalarını, özelliklerinin aldığı değerler açısından gruplara ayırma işlemine kümeleme analizi adı verilmektedir. Makine öğrenmesi tekniklerinden olan kümelemede amaç, gözlem noktalarını gruplayarak farklı gruptaki gözlem noktaları için farklı stratejiler uygulanmasının sağlanmasıdır. Birçok bilim dalında kullanılan kümelemede, küme sayısı gibi ön bilgilerin bulunmadığı durumlarda işlem zorlaşmaktadır. Küme sayısı önceden belirli olmadığı durumlarda, uygunluk fonksiyonuna göre küme sayısını belirleyebilen sezgisel algoritmalar kullanılabilmektedir. Çalışmada, önerilen Bulanık Parçacık Sürü Optimizasyonu sezgisel algoritmasının ve uygunluk fonksiyonunun kümelemedeki başarısını değerlendirebilmek adına kümeleme analizinde sıklıkla kullanılan veri setlerinden faydalanılmıştır. Analiz sonuçlarına göre önerilen algoritmanın doğru küme sayısını bulmada ve gözlemleri doğru gruplamada klasik yaklaşıma göre daha yüksek başarım gösterdiği gözlenmiştir.Öğe Çalışmada akış deneyimi ölçeğinin (ÇADÖ) Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması(Ankara Üniversitesi, 2021) Turan, Nuray; Pala, OsmanBu araştırmanın amacı, 2008 yılında Bakker tarafından geliştirilen Çalışmada Akış Deneyimi Ölçeği (ÇADÖ) Türkçe formunun geçerlilik ve güvenirliğini test etmektir. Çalışmanın örneklemini, 135 akademisyen ve 117 öğretmen oluşturmaktadır. Elde edilen sonuçlara göre ölçeğin iki boyutlu bir yapıya sahip olduğu tespit edilmiştir. Bu boyutlardan orijinal ölçekte yer alan “çalışmaya kendini verme” boyutu bu çalışmada aynı sonucu vermiş; “çalışmadan keyif alma” ve “içsel çalışma motivasyonu” boyutları ise, orijinal ölçekten farklı olarak tek boyutta birleşmiştir. Birleşen iki boyuttan oluşan bu yeni boyut “çalışmada içsel keyif” olarak adlandırılmıştır. Sonuç olarak, ölçeğin bu haliyle farklı sektörlerde ve örneklemlerde çalışmada akış deneyimi yaşama hakkında çalışma yaşamına dair çıkarımlarda bulunabilmek için yararlı olacağı düşünülmektedir. Ayrıca, bu ölçeğin, gelecekte farklı araştırmalarda bağımlı ve bağımsız değişken olarak kullanılması önerilmektedir.Öğe Çok boyutlu sırt çantası problemi için yeni bir melez genetik algoritma önerisi(Gümüşhane Üniversitesi, 2020) Pala, OsmanBir tam sayılı programlama problemi olan Çok Boyutlu Sırt Çantası Problemi, işletmelerin karşılaştığı çeşitli tipte problemlerin analizi ve çözümü için bir matematiksel zemin görevi görmektedir. Problemin matematiksel modelini oluşturan değişkenler ve kısıtların adetleri çoğaldığında ise problem sıklıkla optimuma yakınsayan değerleri bulabilen sezgisel yaklaşımlar ile çözülmektedir. Popülasyon temelli bir sezgisel algoritma olan Genetik Algoritma problemin çözümünde önde gelen yaklaşımlardan bir tanesidir. Bu çalışma kapsamında problemin çözümü için, başlangıç popülasyonunu iyileştiren bir yerel arama ile güçlendirilmiş yeni bir melez Genetik Algoritma önerilmiştir. Önerilen algoritma standart Genetik Algoritma ile örnek problemlerin çözümü üzerinden karşılaştırılmıştır. Sonuçlar incelendiğinde önerilen melez Genetik Algoritma’nın Çok Boyutlu Sırt Çantası Problemi’nde daha yüksek başarım elde ettiği görülmüştür.Öğe Eş maliyetli küme kapsama problemi için adaptif gözlem ağırlıklandırmaya dayalı bir yerel arama algoritması önerisi(Süleyman Demirel Üniversitesi, 2021) Pala, OsmanGerçek hayatta işletmelerin karşılaştığı birçok problemin modellenebildiği eş maliyetli küme kapsama problemi, temel bir matematiksel problemdir. Problemde, veri setinde yer alan gözlemlerin tamamını barındıracak şekilde en az sayıda küme seçilmesi amaçlanmaktadır. Tam sayılı programlama şeklinde ifade edilen problemin çözümünde, klasik ve kesin sonuç veren yöntemlerin yetersiz kalması nedeniyle çeşitli iteratif yaklaşımlar kullanılmaktadır. Bu yaklaşımlardan biri ise yerel arama algoritmalarıdır. Çalışma kapsamında problemin kendi yapısına uygun ve gözlemleri adaptif ağırlıklandırmaya dayalı bir yerel arama algoritması önerilmiştir. Adaptif yapı kullanılarak oluşturulan değişkenler için, optimizasyon sürecinde elde edilen çıktılar girdi parametreleri olarak ele alınmıştır. Bu sayede yerel arama yaklaşımının daha akıllı hale getirilmesi amaçlanmıştır. Önerilen adaptif metot, örnek eş maliyetli küme kapsama problemlerinin çözümünde kullanılmış ve performansı literatürde yer alan diğer adaptif yöntemlerle kıyaslanmıştır. Sonuçlar incelenerek, geliştirilen metodun etkinliği ortaya konmuştur.Öğe EWM-CORR ve Aras tabanlı BIST girişim sermaye yatırım ortaklıklarının finansal performans analizi(2022) Pala, OsmanGünümüzde, özellikle yeni kurulan işletmeler inovasyon üretimi ve gelişimi sağlayarak kendilerine bulundukları sektörlerde yer bulabilmektedirler. İnovasyon geliştirme çabalarında yüksek miktarlarda ve uzun vadeli kaynaklara ihtiyaç duyulmaktadır. Girişim sermaye yatırım ortaklıkları ise talep edilen fonu sağlayan şirketler olarak ekonomideki bu önemli açığı kapamaktadır. Bu şirketlerin fonlama işlemlerinin sağlıklı olabilmesi için güçlü bir finansal yapıya sahip olmaları beklenmektedir. Çalışmada, girişim sermaye yatırım ortaklığı sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin finansal durum analizi, 2018 ve 2021 yılları aralığında gerçekleştirilmiştir. Şirketlerin paylaştığı finansal tablo verilerinden elde edilen finansal oranlar üzerinden EWM-Corr ve ARAS yaklaşımlarının birlikte kullanılması ile yapılan analizler sonucunda şirketlerin finansal başarım ölçümleri ortaya konmuş ve gerekli çıkarımlar sağlanmıştır.Öğe Gezgin satıcı problemi için ardışık yerel arama ile yeni bir hibrit genetik algoritma önerisi(2021) Pala, OsmanBirçok rotalama probleminin temelini oluşturan Gezgin Satıcı Problemi, optimizasyon alanında klasikleşmiş bir matematiksel modele sahiptir. Problem klasik yöntemlerle en iyi çözümün bulunmasının zorluğu sebebiyle sıklıkla sezgisel algoritmalar yardımıyla çözülmektedir. Sezgisel algoritmalardan en yaygın kullanıma sahip Genetik Algoritma ile problemde etkili çözümler üretilebilmektedir. Çalışma kapsamında, farklı tipte yerel arama yaklaşımlarıyla hibritleştirilmiş Genetik Algoritma ile problem ele alınmıştır. Çalışmada önerilen, ardışık yerel arama yaklaşımına sahip Genetik Algoritma’da, yerel aramada komşuluk üreten fonksiyonlar olan, yer değiştirme, tersine döndürme ve araya sokmanın birlikte kullanımından sonra 3-opt yerel arama yaklaşımı kullanılmıştır. Algoritmalardan elde edilen çözüm değerlerine bakıldığında önerilen ardışık yerel aramaya sahip yaklaşımın diğerlerine göre daha yüksek başarıma sahip olduğu görülmüştür.Öğe Idocriw ve Marcos temelli BIST ulaştırma işletmelerinin finansal performans analizi(Kafkas Üniversitesi, 2021) Pala, OsmanKüreselleşen dünyada üretimin ve ticaretin ayrılmaz bir parçası haline gelen ulaştırma sektörünün önemi günden güne artmaktadır. Ulaştırma sektöründe yer alan işletmelerin verimliliği ilişkili olduğu diğer sektörleri ve tüm ekonomiyi etkilemektedir. İşletmelerin finansal performansı yapmaları gerekenleri ne kadar doğru yaptıklarını ifade eden bir ölçüt olarak görülmektedir. Ekonomik kriz dönemlerinde güçlü finansal performansa sahip olan işletmelerin konjonktürel dalgalanmalardan daha az hasarla çıkabilmeleri mümkün olabilmektedir. Covid-19 pandemisi yarattığı ekonomik kriz tüm sektörlerde olduğu gibi ulaştırma sektöründe de yaşanmaktadır. Çalışma kapsamında BIST Ulaştırma endeksinde işlem gören işletmelerin 2019 ve 2020 senelerinde göstermiş oldukları finansal performansları, IDOCRIW ve MARCOS yaklaşımları birlikte kullanılarak analiz edilmiştir. Sonuçlar değerlendirildiğinde ekonomik kriz ortamına güçlü finansal performans ile girmenin önemi ortaya çıkmıştır.Öğe İMV veWASPAS tabanlı aracı kurum performans değerlendirilmesi(Anadolu Üniversitesi, 2022) Pala, OsmanArtan rekabet ortamında, şirketlerin sürdürülebilir bir yapıya sahip olduğunu gösteren ana ölçütlerden birisi finansal durumlarıdır. Çok sayıda faktöre göre değerlendirilebilen bu yapının ölçümünde şirketlerin sektördeki rakipleri ile birlikte ele alınması gerekmektedir. Bu bağlamda finansal performansın değerlendirilmesi bir karar problemi olarak ifade edilebilmektedir. Çalışmada BIST Aracı Kurum endeksine tabi şirketlerin 2021 yılı için finansal ölçümü gerçekleştirilmiştir. Ekonominin işleyişinde önemli bir rol üstlenen aracı kurumların finansal yapılarının sağlıklı ve güçlü olması önemlidir. Finansal oranlar üzerinde yapılan analizde, kriterlere nesnel bir yaklaşım olan İMV ile önem değeri atanırken, WASPAS metodu ile şirketlerin performans değerleri hesaplanmıştır. Duyarlılık analizi ile ise WASPAS metodu parametre değişimleri gözlenmiştir. Karar problemi farklı parametrelere göre on bin defa çözülmüş ve sonuçlar değerlendirilmiştir. Sonuçlara göre öz sermaye karlılık en önemli finansal gösterge olarak öne çıkarken, net karlılığın etkisi ise diğerlerinde daha az olarak bulunmuştur.Öğe İş yapma kolaylığı açısından ülkelerin performanslarının karşılaştırılması: Türkiye ve Vişegrad örneği(Kilis 7 Aralık Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 2022) Pala, OsmanGünümüzde ülkelerin iktisadi gelişimlerinde yabancı yatırımların rolü artmaktadır. Yatırım ortamının elverişli olması yatırım akışını sağlayan önemli unsurlardan biri olarak tanımlanmaktadır. Çalışmada Türkiye’nin yatırım çekme konusunda rakipleri olarak değerlendirilen ve Vişegrad ülkeleri olarak tanımlanan Çekya, Macaristan, Slovakya ve Polonya ile yatırım ortamlarının birlikte değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Tasarım/Yöntem: Çalışma kapsamında çok kriterli karar verme tekniklerinden olan MEREC ve TRUST metotları beraber kullanılmıştır. Dünya Bankası tarafından yayınlanan iş yapma kolaylığı endeks verilerine göre yapılan analiz 2020 yılı verileri kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Bulgular: Analiz sonucunda, 2020 yılı için Türkiye beş ülke arasında dördüncü sırada yer almıştır. Türkiye’nin yabancı yatırım konusundaki güncel rakipleri olan Vişegrad ülkelerini yatırım ortamının elverişliliği konusunda geçebilmesi için iş yapma kolaylığı endeksi altında yer alan on adet faktörden iflas hallerinin sonuçlanması konusunda reform gerçekleştirmesi gerektiği sonucuna varılırken, yapılabilecekler hususunda öneriler getirilmiştir. Sınırlılıklar: Çalışmanın sınırlılığı olarak Türkiye ve seçilen Vişegrad ülkelerine analizin uygulanması gösterilebilir. Özgünlük/Değer: Çalışmanın özgünlüğü yatırım çekme konusunda Türkiye ve günümüz rakipleri olan Visegrad ülkelerinin yatırım ortamlarının birlikte ele alınması ve karşılaştırılmasıdır. Diğer taraftan Türkçe alan yazında az sayıda çalışmada yer alan MEREC tekniği ve ilk defa Türkçe literatürde kullanılan TRUST metodunun ÇKKV metodolojisine aktarılması amaçlanmıştır.Öğe KARESEL ATAMA PROBLEMİ İÇİN BULANIK ADAPTİF ÇAPRAZLAMALI GENETİK ALGORİTMA ÖNERİSİ*(2020) Pala, OsmanKaresel atama problemi çok farklı alanlarda farklı tipleriyle karşılaşılabilen bir problem türüdür. Birbiri arasında akış olan faaliyet noktalarının birbiri arasında belirli mesafe olan lokasyonlara atanmasına dayanan ve akış ile mesafenin birlikte ele alınması gereken problemin, klasik çözüm yöntemleri ile çözümü oldukça zor olmakta ve çoğunlukla sezgisel algoritmalar ile uygun çözümler elde edilebilmektedir. Çok sık kullanılan sezgisel algoritmalarından biri ise Genetik Algoritma’dır. Genetik Algoritma rassallık içeren prosedürlere sahip, canlıların evrimini taklit eden oldukça başarılı bir yöntemdir. Algoritmanın en önemli prosedürlerinden bir tanesi ise çaprazlama işlemidir. Karesel atama problemi için literatürde sıklıkla pozisyon temelli çaprazlama tercih edilmektedir. Pozisyon temelli çaprazlamada kaç adet noktanın sabit kalacağı ve bu değerin nasıl belirleneceği önemli bir durumdur. Çalışmada, sabit tutulan nokta sayısını önceden belirli değerler ile ele alan klasik Genetik Algoritma yaklaşımları ile önerilen yöntem olan bulanık adaptif yaklaşım kıyaslanmıştır. Yapay zekanın bir türü olan Bulanık Mantık teorisinden faydalanan bulanık adaptif yaklaşım sayesinde algoritmanın çözüm esnasında elde ettiği bilgiler kullanılarak parametreler kontrol edilmekte ve algoritmanın arama yönü daha akıllı bir şekilde değişebilmektedir. Önerilen yöntemin etkinliğini değerlendirebilmek için literatürde yer alan karesel atama problem örneklerinden yararlanılmıştır. Sonuçların değerlendirilmesi ile Genetik Algoritma’da bulanık adaptif yaklaşımın etkinliği ortaya çıkmıştır.Öğe Kuadratik atama problemine yeni bir melez karınca kolonisi optimizasyon algoritması önerisi(Çukurova Üniversitesi, 2020) Pala, OsmanGünümüzde işletmeler çok farklı tiplerde karar problemleri ile uğraşmak durumundadırlar. Kuadratik atama problemi ise işletmelerin karşılaştıkları bu tip problemlerin birçoğu için model olarak kullanılabilmektedir. Problem, aralarında iş akışı bulunan aktivite merkezlerinin lokasyonlara yerleştirilmesi olarak ifade edilebilmektedir. Problemin modelinde doğrusal olmayan fonksiyonlar ve tam sayılı değişkenler bulunması sebebiyle çözümünde yaklaşık iyi çözümler üreten sezgisel yaklaşımlar çoğunlukla tercih edilmektedir. Çalışma kapsamında, kuadratik atama problemi için Karınca Kolonisi Optimizasyon Algoritması ile yerel arama birleşiminden yeni bir melez sezgisel algoritma geliştirilmiştir. Önerilen yaklaşım, farklı yerel arama metotları ile hibritleştirilmiş algoritmalarla ve klasik sezgisel yaklaşımla kuadratik atama probleminin çözümünde örnek problemler üzerinden kıyaslanmıştır. Yöntemlerden elde edilen çözüm değerlerine göre önerilen yaklaşımın çözüm performansının etkili olduğu görülmektedir.Öğe Kümeleme ı̇çin değiştirilmiş dunn ı̇ndeksi ı̇le bir parçacık sürü optimizasyon yaklaşımı(2020) Pala, Osman; Aksaraylı, MehmetKümeleme analizi, gözlem gruplarını ortak özelliklerine göre kümelere bölümlemek olarak tanımlanmaktadır. Sağlık alanında hastalıkların teşhisi, mühendislikte ürün kusur tespiti ve işletmelerde müşteri segmentasyonu kümelemenin gerçek hayatta uygulama alanlarından birkaçıdır. Kümelemede ön bilgi olmadığı takdirde problem sıklıkla sezgisel algoritmalar kullanılarak çözülmektedir. Çalışmada, önerilen yeni bir uygunluk fonksiyonu ile Parçacık Sürü Optimizasyonu kümeleme probleminin çözümünde kullanılmıştır. Önerilen Değiştirilmiş Dunn İndeksi, literatürde yer alan kümeleme uygunluk fonksiyonları ile kümeleme doğruluğu açısından karşılaştırılmıştır. Öte yandan kullanılan Parçacık Sürü Optimizasyonu yöntemi, Genetik Algoritma ve Rassal Arama yöntemleri ile kümeleme analizinde kıyaslanmıştır. Kümeleme analizi alanında kullanılan beş adet veri seti üzerinde analizler gerçekleştirilmiştir. Elde edilen analiz sonuçları ve yapılan istatistiki testler, önerilen DDI uygunluk fonksiyonunun kümeleme doğruluğu açısından başarılı olduğunu göstermektedir.Öğe Merec-Corr ve Saw temelli lojistik performans değerlendirme(2023) Pala, OsmanÜlkelerin dış ticaretlerini artırma ve yatırım çekmeleri hususunda, lojistik performansları öne çıkmaktadır. Diğer ülkelerle ekonomik ilişkilerini geliştiren ülkelerin ekonomik büyüme oranları da artmaktadır. Dünya Bankası tarafından geliştirilen lojistik performans endeksi bu noktada birçok ülkenin dikkate aldığı bir çerçevedir. Çalışmada, Türkiye ile Türkiye’nin ticaret ve yatırım konusunda bölgesindeki en büyük rakipleri haline gelen ve Vişegrad dörtlüsü olarak ifade edilen Çekya, Macaristan, Polonya ve Slovakya’nın lojistik performansları, lojistik performans endeksi bağlamında karşılaştırılmıştır. Endekste yer alan altı kriterin önem düzeyleri çalışmada önerilen MEREC-Corr yaklaşımıyla belirlenirken, ülkelerin 2010-2018 periyodunu kapsayan beş farklı dönemdeki endeks değerlerine göre sıralamaları SAW yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Çalışma kapsamında toplamsal normalizasyon ve SAW yöntemine göre geliştirilen duyarlılık analizi ile ülkelerin hangi kriter boyutunda ne miktarda yapacağı iyileştirmelerin sıralamadaki yerlerini değiştireceği elde edilmiştir. Bu noktada çalışmanın son dönemindeki duruma göre Türkiye’nin gümrük işlemleri boyutunda gerçekleştireceği iyileştirmeler ile lojistik performans konusunda rakipleri arasında daha üst konuma erişebileceği ortaya çıkmıştır.Öğe A mixed-integer linear programming model for aggregating multi–criteria decision making methods(Regional Association for Security and Crisis Management, 2022) Pala, OsmanSelecting an MCDM method to use in any decision-making problem is always a difficult issue regarding that there is no agreement generally on which method is the most appropriate one. This paper addressed a proposal of a hybrid approach for this problem. Under the assumption that there is no superiority among well-established and accepted MCDM methods, we defined a minimax strategy based on the fact that the highest total rank deviation between MCDMs and the proposed hybrid approach in terms of alternative rankings should be as low as possible. Even though MCDM methods often rank the alternatives differently, many methods perform similar ranking due to sharing alike mathematical operations. To avoid positive bias towards these methods in an integrated approach, we focused on a prioritizing scheme that supports differentiated rankings from others. This prioritizing scheme also contributed to hindering the problem of selecting MCDMs with constraining the compound effect of similar rankings. We developed a hybrid decision-making model combining different MCDM methods with prioritizing them by using a mixed-integer linear programming model. We compared the proposed approach with some well-known prioritizing methods and the results revealed that the proposed approach produced better outcomes in obtaining the desired outputs.
