Ahlaki oto-kontrol bağlamında eğlence meclisleri (meclis-i fısk) ve çalınan müzik aletlerinin (alet-i fısk) Osmanlı mahkeme kayıtlarına bazı yansımaları

Çalışmada Osmanlı mahallesinde meydana gelip, şer’iyye sicillerine kaydedilen ve içerisinde bazı müzik aleti adlarına rastlanan vakalar üzerinde durulmuştur. Adı geçen kaynaklardan istifade ile tarihsel süreçte toplumlar için daima önemli olan müzik veya müzik aletleri gibi -biraz farklı- bir konuya farklı bir yönüyle değinmek asli amaç olmuştur. Bu yapılırken Osmanlı coğrafyasında yer almış olan şehirlerin şer’iyye sicilleri üzerine yapılmış olan transkripsiyon, makale, kitap ve özellikle de bilimsel tez gibi yaklaşık 500 civarında çalışma taranmıştır. Tarama sonucunda içerisinde müzik ve müzik aleti olan 17 adet farklı kayda rastlanmıştır. Burada tambur, çevkür (çöğür), def, zil, zurna ve tabıl (tabl-davul) gibi müzik aletlerinin kayıtlara geçirildiği tespit edilmiştir. Mahalle veya köy halkı ile bazı devlet görevlileri, bu aletleri çalarak sakinleri rahatsız eden şahısları mahkemeye şikâyet etmişlerdir. Bu meclislerin ev, tekke, okul bahçesi, köy meydanı veya bazen adları da kaydedilen farklı alanlarda yapıldığı görülmüştür. Sicillerde adı geçen meclisler için “meclis-i fısk” ve çalınan müzik aletleri için de “alet-i fısk” tabirlerinin kullanıldığı açıkça görülmüştür. Şahısların meclislerde müzik aleti yanında içki içerek, duhan (tütün-duman) ederek ve kendilerine na-mahrem olan kadınlarla bir araya gelerek eğlendikleri belirlenmiştir. Neticede Osmanlı mahallesindeki sosyal hayat ve ahlaki oto-kontrolün farklı bir yönünü daha spesifik olarak ele alarak, alt başlıklar üzerinden yapılan veya yapılacak çalışmalara bir katkı sunmuş olmak ümit edilmektedir.

In this study, cases that occurred in the Ottoman neighborhood, recorded in the “şer’iyye” registries and some names of musical instruments are discussed. The main aim of the study is to draw attention to –slightly different- the topic such as the music and musical instruments which have always been significant for the societies throughout history by refering some of the mentioned sources. While doing this, nearly 500 studies on transcription, articles, books and especially scientific dissertations on the registers of the cities in Ottoman geography have been searched. As a result of the search, 17 different records with music and musical instruments have been found out. It has been confirmed that musical instruments such as tambour, Turkish String instrument, tambourine, cymbal, shrill pipe and tabıl (tabl-drum) were recorded. The inhabitants of the Neighborhood or village and some government officials complained to the court about the people who disturbed the residents by playing these instruments. It was seen that these entertainment gatherings would took place at home, dervish lodge, schoolyard, village square or sometimes in some other different areas. It has been clearly seen that the term “meclis-i fısk” is used for the gatherings mentioned in the registries and “alet-i fısk” is used for the instruments played. It has been detected that alongside playing musical instruments, the people would have fun by drinking alcohol, smoking and meeting with the women who were unrelated to them. As a result, it is hoped to make a contribution to the relevant studies done or to be done by discussing a different aspect of a social life and moral self-control in the Ottoman neighborhood.