Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun “Yaban” adlı romanında geçen edatların görev ve anlam özellikleri açısından incelenmesi

Türkçenin söz varlığı içinde önemli bir konuma sahip olan edatlar, münferit kullanımlarında anlamsal bir değer taşımayan ancak sözdizimsel bağlamda diğer dil unsurlarıyla etkileşime girerek bağlamda anlam kazanan görevli dilbilgisel birimler olarak tanımlanmaktadır. Bu dilbilgisel ulamın, cümle içerisindeki diğer kelime ve kelime öbekleriyle kurduğu dizimsel ve dizisel ilişkiler, cümlenin anlam katmanlarını zenginleştirmekte ve söylem seviyesinde çeşitli işlevler üstlenmektedir. Modern Türk edebiyatının kurucu isimlerinden Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun eserlerinde, bilhassa "Yaban" romanında, edatların kullanım biçimleri ve sıklıkları dikkat çekici niteliktedir. Bu araştırmada söz konusu eserdeki edat kullanımları, Zeynep Korkmaz'ın geliştirdiği on bölümlü tipolojik sınıflandırma çerçevesinde incelenmiştir. Korkmaz'ın bu sınıflandırması, Türk dil bilgisi araştırmalarına metodolojik açıdan önemli katkılar sağlamıştır. Bu araştırma, metodolojik olarak nitel araştırma paradigması içinde yer almakta olup veri toplama yöntemi olarak belge incelemesi tekniği uygulanmıştır. Yapılan tahliller neticesinde, "Yaban" romanında "gibi", "kadar", "ile" ve "ki" edatlarının yüksek sıklıkta kullanıldığı saptanmıştır. Bu edatların metin içerisindeki dağılımı, eserin anlam katmanlarının derinleşmesinde ve okur ile metin etkileşiminin zenginleşmesinde önemli rol oynamaktadır. Edatların işlevsel kullanımı, yazarın felsefi ve duygusal içeriği aktarmasında önemli bir edebî araç olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu durum, "Yaban" romanının edebî ve estetik değerini pekiştiren dilbilimsel unsurlardan biri olarak değerlendirilebilir.

Prepositions, which occupy an important position in Turkish vocabulary, are defined as grammatical units that lack a semantic value in their individual use but acquire meaning in the context by interacting with other language elements in the syntactic context. The syntactic and sequential relations that this grammatical unit establishes with other words and phrases in the sentence enrich the layers of meaning of the sentence and assume various functions at the discourse level. In the works of Yakup Kadri Karaosmanoğlu, one of the founding figures of modern Turkish literature, especially in the novel “Yaban”, the use and frequency of prepositions are remarkable. This study employs Zeynep Korkmaz's ten-part typological classification framework to analyse the use of prepositions in this work. Korkmaz's classification has made important methodological contributions to Turkish grammar research. This research is methodologically grounded in the qualitative research paradigm and document analysis technique was employed as a data collection method. As a result of the analysis, it was determined that the prepositions “gibi (like)”, “kadar (up to)”, “ile (with)” and “ki (that)” are used with high frequency in the novel “Yaban”. The distribution of these prepositions in the text plays an important role in deepening the layers of meaning of the work and enriching the interaction between the reader and the text. The functional use of prepositions is a significant literary tool for the author to convey philosophical and emotional content. This linguistic feature can be considered as one of the linguistic elements that reinforce the literary and aesthetic value of the novel “Yaban”.