Ömer Seyfettin’in hikâyelerinde sosyal meselelere yöneltilen dikkat

Ömer Seyfettin 1884 – 1920 seneleri arasında yaşamıştır. Bu seneler Osmanlı Devleti’nin siyasi, askerî, iktisadi, sosyal buhranlarla çalkalandığı; gücünü büyük oranda yitirdiği ancak hâlen hüküm sürdüğü bir döneme denk gelir. Ömer Seyfettin, asli mesleği askerlik olan bir sanatçıdır. Faal askerlik hayatı sona erdiğinde ise vefatına kadar öğretmenlik yapmıştır. Toplum hayatıyla yakından ilgili bu iki vazifeyi icra ederken yaptığı gözlemlerin hikâyelerine aksetmesi, onun eserlerini daha nitelikli ve çarpıcı kılar. Sanatçının hikâyeleri edebî ve estetik yönü kadar sosyolojik ve psikolojik cepheleri ile de değer taşır. Bu hikâyelerden, Cumhuriyet’in ilanından evvelki mevcut yapının mahiyeti, meseleleri hakkında bilgi edinmek mümkündür. Tarihî bir dönemeç noktasında yaşamış olan sanatçının fikirlerinin olgunlaşmasında Trablusgarp’ın işgali, Balkan bozgunları, Cihan Harbi tesirli olmuştur. Türk insanına yönelen tehditlerin farkındadır. Vatan müdafaasında esir düşmüş, memleket evlatlarını okutup eğitmiş bir aydın olarak toplumun meselelerine vâkıftır. Sosyal hayatın nabzını çok iyi tutar. O, Kurtuluş Mücadelesi için kenetlenerek topyekûn harekete geçen milleti görmüş, yaşanan acı hadiselere çare olacak yollar aramıştır. Millî hassasiyetler taşıyan biri olarak eserlerinde toplumu, onun nüvesi olan insanı ele almış ve boğuşulan sorunlar için fikirler ileri sürmüştür. Bu bakımdan Ömer Seyfettin’in hikâyeleri, Türk toplumunun tarihî öneme sahip bir devrine ışık tutmayı sağlar. Makalede, yazarın hikâyelerinde işlediği sosyal meselelerin neler olduğu tespit edilerek, kısmen sunulmuş olan çözüm önerilerine dikkat çekilecektir. Hikâyelerin büyük oranda gerçeklerle kurgulandığı bilinirse, toplumun tam bir asır öncesinde çektiği sıkıntıları, bunların kaynaklandığı sebepleri; kısacası o dönemin şartlarını aksettirmedeki başarısı anlaşılır. Böyle bir çalışmanın geçmiş ile bugün arasında bağ kurma, meseleleri muhakeme etme, insanı ve toplumu kavrama yolunda sağladığı fayda ise edebiyat araştırmalarıyla elde edilen kazancın sadece bu sahayla sınırlandırılamayacağını; taşıdığı boyut zenginliğini gösterir.

Ömer Seyfettin lived between 1884 and 1920. These years correspond to a period when the Ottoman Empire lost its power greatly but still reigned while it was shaken by military, economic and social turmoil. Ömer Seyfettin is an artist whose main profession is military service. When his active military service ended, he worked as a teacher until his death. His observations made while performing these two duties closely related to the life of society, make his works more qualified and striking. The stories of the artist are worth not only with their literary and aesthetic aspects but also with their sociological and psychological aspects. It is possible to obtain information about the nature and issues of the existing structure before the proclamation of the Republic. The occupation of Tripoli, The Balkan defeats and the World War I were influential on the maturation of the ideas of the artist who lived at a historical turning point. He is aware of the threats to Turkish people. As an intellectual who educated the country's sons in prison, he knows the issues of society. He has a finger on the pulse of social life. He saw the nation engaged in total mobilization for the War of Independence and sought ways to remedy for the bitter incidents. As one of bearing national sensitivities, his works dealt with the society and the people who are its cores, and put forward ideas for the struggling problems. In this respect Ömer Seyfettin's stories provide insight into a period of a historical importance of the Turkish society. In this article, the social issues that the author deals with are determined and the solutions partially proposed will be highlighted. If it is known that the stories are mostly constructed with facts, the problems that the society suffered a century ago, and the reasons that stem from them; in short, its success in reflecting the conditions of that period is understood. The benefit in that such a study provides for the connection between past and present, reasoning issues and understanding of people and society cannot be attributed only to this field but also it indicates the amount of richness it carries.