Fars bölgesinde İslâm hâkimiyeti (VII-XI. yüzyıllar arası)

Pers, Pars ve Fars şeklinde telaffuz edilen Fars bölgesi, İran sahasının önemli yerleşkelerinden biri olup, Persler ve Sâsânîlerin de aralarında bulunduğu birçok siyasi otoritenin hüküm sürdüğü bir coğrafya olarak dikkatleri çekmektedir. Hz. Peygamber, karşılaştığı zorluklar nedeniyle Medine'ye hicret ettikten sonra burada yeni bir devletin temellerini attı. Akabinde İslâm'ı yaymak adına bir takım diplomatik girişimlerde bulundu. Bu bağlamda Hz. Peygamber'in davet mektupları ile başlayan İslâm Devleti-Sâsânî ilişkileri, Râşid Halifeler döneminde fetih hareketleri neticesinde bölgenin İslâm beldeleri arasında yer almasıyla sonuçlandı. Râşid Halifeler döneminden sonra Emevîler yönetime geldiler. Onlar döneminde Fars bölgesi Basra ve Kûfe idaresi altında birleştirildi ve merkezden atanan valiler tarafından yönetildi. Emevîler'in Mevâlî siyaseti huzursuzluk ve karışıklığa neden oldu. Durumu lehine çeviren Abbasîler gerçekleştirdikleri ihtilal neticesinde yönetime geçtiler. Abbâsîler, Mevâlî siyasetine son vererek diğer Müslüman toplumları da idareye dâhil ettiler. Bunun sonucunda da Fars ve Türk kökenliler devlet kademelerinde görev almaya başladılar. Fars kökenlilerin devlette etkin olduğu dönemlerde farklı sahalarda olduğu gibi Fars bölgesinde de Abbâsîlere bağlı yerel hânedanlıklar ortaya çıktılar. Bunlardan Tâhirîler, Saffârîler, Büveyhîler dikkat çekici olup zaman zaman Abbâsî Halifeleri üzerinde de hegemonya kurdukları görülmektedir. Anahtar Kelimeler: Fars Bölgesi, Râşid Halifeler Dönemi, Sâsânîler, Emevîler, Abbâsîler.

The Fars region, which is pronounced as Persia, Pars and Fars, is one of the important settlements of the Iranian territory and draws attention as a geography where many political authorities, including Persians and Sassanids, ruled. After migrating to Medina because of the difficulties he was facing, the Prophet Muhammad laid the foundations of a new state here. Afterwards, he made some diplomatic attempts to spread Islam. In this context relationship between the Islamic State and the Sasanians started with the Prophet's letters of invitation, resulted in the region being included among the Islamic lands as a result of the conquest movements during the reign of the Rashid Caliphs. After the period of the Rashid Caliphs, the Umayyads came to power. During their reign, the Persian region was united under the administration of Basra and Kufa ruled by governors appointed from the centre. The Umayyad policy of Mawali caused unrest and confusion. The Abbasids, who turned the situation in their favour, came to power as the result of a revolution. As a result, Persians and Turks began to take positions in the Islamic state. During the period when the Persians were active in the Islamic state, local dynasties loyal to the Abbasids emerged in the Fars region, as in other areas. Of these, the T?hirids, Saff?rids, and Büveyhids are remarkable, and it is observed that they also established hegemony over the Abbasid Caliphs from time to time. Key Words: Persian Region, Period of the Rashid caliphs, The Sassanids, The Umayyads, The Abbasids.