Osmanlı-Avusturya Sefaretnamelerinin Osmanlı Diplomasisi ve Modernleşme Süreci Üzerine Etkileri

Mohaç Meydan muharebesiyle başlayan Osmanlı-Avusturya ilişkileri 1791 yılına kadar sürmüştür. Bu süreçte iki devlet arasında birçok elçi gidip gelmiş ve çeşitli raporlar sunmuştur. Özellikle tek taraflı diplomasiyi benimsediği dönemde gerektikçe elçi gönderme taraftarı olan Osmanlı Devleti 1718 Pasarofça Antlaşmasının yapıldığı tarihe kadar bu tutumunu sürdürmüştür. Bu tarihten itibaren ise Osmanlı diplomasisi artık değişimin karşısında değil, bilakis değişime açık hale gelmiştir. Öyle ki bu antlaşmayla iki tarafın karşılıklı olarak elçi göndermesinin kararlaştırılmış olması bunun göstergesidir. Osmanlı Devleti’nin Avrupa’ya gönderdiği elçilerin tuttuğu raporlarda devletin içinde bulunduğu dönem ile ilgili ipuçlarına rastlamak mümkündür. Elçilerin kaleme aldıkları bu raporlar, Osmanlı Devleti’nin askeri, kültürel, mimari gibi birçok alanda yeni bir bakış açısı kazanmasında hatırı sayılır bir rol oynadı. Değişen diplomasi anlayışının yansıması olarak da değerlendirilebilecek olan bu durum sefaretnamelerde Batı’ya karşı değişen tutumun yazılı vesikalarını oluşturdu. Bu değişimin Osmanlı Devleti’nde modernleşmeye bir etkisinin ya da katkısının olup olmadığı konusu bu çalışmanın genel amacını oluşturmuştur. Çalışma aynı zamanda Avusturya-Osmanlı diplomatik ilişkilerini esas aldığından her iki devletin birbirlerine karşı tutumları ve üsluplarındaki değişmeler raporlara da yansımıştır. Bu nedenle sefaret raporları diplomatik kaideler ve özellikle Osmanlının değişen Batı algısının gözlemlenebileceği önemli kaynaklar olmuştur. Bu çalışmada Osmanlı diplomasisinin birincil kaynaklarından olan sefaretnamelerin Avusturya ile ilgili olanları incelenmiş olup, bu raporların birbirleriyle olan benzerlikleri ve farklı yönleri saptanıp, Osmanlı diplomasisi ve modernleşme sürecine etkileri üzerinde durulmuştur. Sefaretnamelerin diplomatik süreçlere doğrudan, modernleşmeye dolaylı yönden katkısı olduğu tezinden yola çıkılmıştır. Sonuç itibariyle Osmanlı Devleti’nin siyasi durumunun diplomatik usullerine nasıl yansıdığının ve yaşanan değişimde Osmanlı elçilerinin sefaretnamelerinin ne gibi roller üstelendiği ve bu raporların ne zaman daha etkili bir pozisyonda yer aldığının tespiti yapılmıştır.

The Austro-Ottoman relations commenced with the Battle of Mohács continued until 1791. Throughout this period, many ambassadors came and went between the Ottoman and Austrian Empires and presented various reports. The Ottoman Empire, which initially tended not to send ambassadors unless necessary, as it adopted unilateral diplomacy, sustained this attitude until 1718, the Treaty of Passarowitz. Since this date, the Ottoman diplomacy had been open to change rather than being against it. Deciding to send ambassador reciprocally by both sides is the sing of this. It is possible to see the hints of the period in the reports written by ambassadors sent to Europe by the Ottoman Empire. These reports written by ambassadors played an important role in getting new perspective to many areas of the Ottoman Empire such as military, cultural, architecture fields. These situations which can be evaluated as reflection of altered diplomacy thought formed written documents attitudes changed against west in ambassador’s reports. Whether this alteration affected or contributed to the modernization of the Ottoman Empire formed the general aim of this study. Alteration in approach and attitude to each other reflected to reports as this study is centered on the Austro-Ottoman relations. Therefore, embassy reports became important sources in which Ottoman diplomacy and especially Ottomans altered west attitude could be observed. In this study, embassy reports related to Australia which are primary sources of Ottoman diplomacy have been examined and emphasized the impact of the modernization and the Ottoman Empire diplomacy by determining similarities and different sides of the reports. The hypothesis asserting that embassy reports have had direct influence on the diplomatic process and indirect influence on modernization has been employed. Consequently, it was determined how Ottoman Empire reflected the politic situation to the diplomatic and impacts embassy reports and Ottoman ambassadors and when these reports would be more effective.