Murat Özer, (2018) Osmanlı’da Seyahat Kültürü: Kervansaraylar

İlk çağlardan bugüne kadar gerçekleştirilen seyahat faaliyetleri kültürel, dinî, ekonomik ve askerî amaçlarla yapılmaktadır. Seyahat kültürünü oluşturan unsurlar ticaret yollarını, şehirleri ve ekonomiyi canlı tutmada büyük öneme sahip kervan yolculukları ve bu yolculukların konaklama yerleri olan kervansaraylardır. Anadolu ve Mezopotamya tarih boyunca önemli ticaret yollarının üzerinde olması sebebiyle konaklama faaliyetlerinin ortaya çıktığı ve konaklama yerlerinin en güzel örneklerinin verildiği yerleridir. Bu durumun temel sebebi doğuya ve güneye gitmek isteyenlerin, yani İpek ve Baharat yollarını kullanmak isteyenlerin buralardan geçmek zorunda olmasıdır. İpek ve Baharat yollarını kullanan tüccarların konaklama ihtiyacının karşılanması için Anadolu’nun pek çok yerinde kervansaraylar, hanlar inşa edilmiştir. İnşa edilen bu yapılar hem sosyal hayatı hem de ticareti etkilemiştir. Kervanların halk üzerindeki etkisini kervanla ilgili sözlerde görmek mümkündür. “Irak yerin haberini kervan getirir.”, “Uzak yerin salığını kervan getirir.”, “Yol bilen kervana katılmaz.”, “İt ürür, kervan yürür.”, “Kervan yolda düzülür.”, “Kuş uçmaz, kervan geçmez.”, “Topal eşekle kervana karışmak (katılmak)” (Şen, 2017: 152) gibi sözleri söyleyen bir halkın kervanlardan etkilenmediğini söylemek mümkün değildir. Ticaretin sosyal hayattaki etkilerini, ulaşım yolları üzerinde bulunan ve âdeta ticaret kervanları için doğal güzergâh durumunda olan Anadolu’da kurulmuş Türk devletlerinde de görmek mümkündür.