Gelişimsel yetersizliği olan bireylere yönelik içmimari tasarım çalışmaları: ulusal alanyazına yönelik bir sistematik derleme

Mekân tasarlama, kullanıcısına estetik ve işlevsel ortam sağlayan, sosyal ve toplumsal ilişkilere olanak tanıyabilen bir eylemdir. Mekânlar din, dil, cinsiyet, ırk, beceri ve durum ayrımı yapmaksızın tüm kullanıcılara bu toplumsal ve sosyal ilişkileri eşit olarak sağlayabilmelidir. Gelişimsel yetersizliği olan (GYO) bireyler, normal gelişim gösteren bireyler gibi, başta yaşadıkları evler olmak üzere, eğitim verilen mekânlar, hastaneler, belediye binaları, alışveriş merkezleri, sinema, tiyatro gibi sosyal alanlarda ve diğer kamusal mekânlarda bulunmaktadırlar. Ancak toplumsal birçok uygulamada onlara çeşitli engeller oluşturularak hem mekânların kullanımı sınırlandırılmakta hem de “engelli” sıfatı eklenerek dışlamaya maruz bırakıldıkları gözlemlenmektedir. Ana konusu ‘kullanıcı’ olan içmimarlıkta bu konuya çözüm getirebilecek birçok veri bulunmaktadır. Bunlardan bazıları planlama ve yapısal düzenlemeler dışında, renk, malzeme, doku, desen, aydınlatma ve mobilyalardır. Bu çalışmada gelişimsel yetersizliği olan bireylerin kullandıkları bu mekânlar için ulusal alanyazında yer alan içmimari tasarım araştırmaları incelenmiştir. Çalışmanın amacı bu bireylere yönelik içmimari tasarım araştırmalarını tek bir araştırmada inceleyerek genel bir çerçeve çizmek ve gelecek araştırmalar için yol gösterici olmaktır. Bu doğrultuda çeşitli anahtar kelimelerle, belirlenen veri tabanlarında yer alan çalışmalar, amacı, yetersizlik türü, çalışmanın yöntemi ve veri toplama tekniği, mekân türü, mekân niteliksel ögesi türü ve çalışmanın niteliği (tez/makale) bakımından analiz edilmiştir. Sonuç olarak, mekân niteliksel ögesini konu edinen, gelişimsel yetersizliği olan bireylerin mekânlarda yaşadıkları sorunları ortaya koyan ve bu sorunlara yönelik çözüm önerilerini içeren bilimsel çalışmaların artırılması gerektiği ifade edilebilir.

Designing the interiors is an action, which is able to provide users an aesthetical and functional environment while enabling social and communal relations possible. Interiors provide these social relations possible for all users, regardless of religion, language, gender, race, ability and status. Like typically developing peers, also individuals with developmental disabilities (IDD) spend their times in social and public environments like educational environments, hospitals, town halls, shopping malls, cinemas, theaters and particularly in their houses. Nonetheless, it is known that while using the interiors they might be excluded due to common barriers and on the other hand alienated by using the “disabled” sign. Since ‘user’ is the main concern of interior design, it inholds numerous solutions to elude this issue. Some of these solutions apart from planning and structural settings are planning, configuration, color, texture, design, lighting and furniture. In this study, previous studies on interior design for IDD existing in the Turkish national literature have been examined. The aim of the study is to draw a general framework by examining the studies about interior design for these individuals and serve future researches as a guide. Accordingly, the studies, which were accessed by using various keywords, were analyzed in terms of aims, types of disabilities, methods, data collection tools, types of interiors, types of qualitative elements of interior and types of studies (thesis/article). As a result, it is possible to state that scientific studies concentrated on the qualitative elements of interiors. It can also be stated that these studies must contain the problems of the IDD in these interiors and solution suggestions for these problems.